Door subdiaken Nektarios, M.A., Vertaald door Theophan
De traditie van Orthodox Christelijke vrouwen die sluiers dragen is en is altijd onderdeel geweest van de Oosters Orthodoxe Kerk. Deze traditie kan gevonden worden in de Geschriften geschreven door de Hl. Paulus, de Patristische Vaders zoals de Hl. Johannes Chrysostomos en in Orthodoxe iconografie die belicht wat we theologisch geloven. Het sluieren van Orthodoxe vrouwen tijdens de liturgische diensten van de Kerk is een van de eerste dingen die een bezoeker of geïnteresseerde zou kunnen opmerken wanneer die naar een Orthodoxe parochie komt.
Helaas, voor verschillende redenen, zijn er vandaag de dag veel vrouwen in de Kerk die deze oude en vrome Orthodox Christelijke traditie niet volgen. Eerst en vooral weten velen het niet simpelweg omdat dit hun nooit geleerd is. Aanvullend zijn velen negatief beïnvloed door seculiere cultuur en de ongelukkige effecten van modernisme dat inbreuk maakt op onze parochies. Het sluieren wordt vaak beschouwd als onderdrukkend, verouderd en zelfs irrelevant voor veel vrouwelijke parochianen die de Orthodoxe phronema niet hebben verworven en geen ervaringsgerichte Orthodoxe ethos hebben vastgesteld. Veel van deze vrouwen zijn door ketters modernistisch feminisme beïnvloed, of slechter, denken dat sluieren een of andere onderdrukkende Islamitische praktijk is die in de traditie van de Kerk geslopen is.
Voor veel geestelijken draagt dit onderwerp een zekere gevoeligheid. Vaak vermijden bisschoppen en priesters erover te praten uit angst om vrouwen in de parochie boos te maken of te beledigen of vrezen dat ze als vrouwonvriendelijk zullen overkomen voor het in stand houden van de tradities van de Kerk. Deze vrees en vermijding aan de kant van de geestelijkheid bewijst echter een slechte dienst aan de vrouwen die de goddelijke diensten bijwonen. Is het niet de plicht van de geestelijkheid om de juiste catechese te geven, maakt niet uit hoe oncomfortabel het ook zou kunnen zijn voor de zogenoemde “moderne vrouw”?
Zoals hierboven vermeld heeft het sluieren van Orthodoxe vrouwen zijn oorsprong in apostolische tijden, patristische geschriften en de iconografie van de Kerk. Het is een goede en vrome praktijk die alle vrouwen in de Heilige Orthodoxe Kerk zouden moeten aannemen en het sluieren omarmen als hun door God gegeven “teken van gezag op het hoofd” (I Korinthiërs 11:10). De specifiek traditionele etnische jurisdictie die een vrouw in haarzelf vindt is irrelevant. We kunnen eerst de apostolische en schriftelijke oorsprong zien van het hoofd bedekken van vrouwen in de eerste brief van de Hl. Paulus aan de Korinthiërs, Hoofdstuk 11. De Hl. Paulus schrijft:
“Dus volg mij na, zoals ik Christus navolg. Ik prijs het in u dat u mij bij alles als voorbeeld neemt en u aan de voorschriften houdt die ik u gegeven heb. Ik moet u echter nog het volgende zeggen. Christus is het hoofd van de man, de man het hoofd van de vrouw en God het hoofd van Christus. Iedere man die met bedekt hoofd bidt of profeteert, maakt zijn hoofd te schande. Maar een vrouw maakt haar hoofd te schande wanneer ze met onbedekt hoofd bidt of profeteert, want dat is even schandelijk als met een kaalgeschoren hoofd. Een vrouw die haar hoofd niet bedekt, kan zich net zo goed laten kaalknippen of kaalscheren. Daarom moet de vrouw een teken van gezag op het hoofd hebben, omwille van de engelen. In ieder geval staat bij wie één zijn met de Heer, de vrouw niet los van de man en de man niet los van de vrouw.” [1]
“Dus volg mij na, zoals ik Christus navolg. Ik prijs het in u dat u mij bij alles als voorbeeld neemt en u aan de voorschriften houdt die ik u gegeven heb. Ik moet u echter nog het volgende zeggen. Christus is het hoofd van de man, de man het hoofd van de vrouw en God het hoofd van Christus. Iedere man die met bedekt hoofd bidt of profeteert, maakt zijn hoofd te schande. Maar een vrouw maakt haar hoofd te schande wanneer ze met onbedekt hoofd bidt of profeteert, want dat is even schandelijk als met een kaalgeschoren hoofd. Een vrouw die haar hoofd niet bedekt, kan zich net zo goed laten kaalknippen of kaalscheren. Daarom moet de vrouw een teken van gezag op het hoofd hebben, omwille van de engelen. In ieder geval staat bij wie één zijn met de Heer, de vrouw niet los van de man en de man niet los van de vrouw.” [1]
Schriftuurlijke commentaren van de Hl. Johannes Chrysostomos, de vijfde eeuwse Patriarch van Constantinopel en de auteur van onze Goddelijke Liturgie, geeft ons een zeer diepgaande en duidelijke uitleg van wat de Hl. Paulus bedoelt wanneer hij vrouwen beveelt om hun hoofden te bedekken. De Hl. Johannes Chrysostomos schrijft:
“Maar de vrouw beveelt hij [de Hl. Paulus] om te alle tijde bedekt te zijn. Daarom nadat hij dit ook gezegd had, ‘Iedere vrouw maakt haar hoofd te schande wanneer ze met onbedekt hoofd bidt of profeteert,’ bleef hij niet alleen bij dit punt, maar vervolgde hij ook om te zeggen, ‘want dat is even schandelijk als met een kaalgeschoren hoofd.’ Maar als het altijd oneervol is om kaalgeschoren te zijn, is het ook duidelijk dat onbedekt zijn altijd een verwijt is. En met dit alleen was hij niet eens tevreden, maar voegde weer eraan toe, zeggend, ‘De vrouw moet een teken van gezag op het hoofd hebben, omwille van de engelen.’ Hij duidt aan dat ze niet alleen op de tijd van gebed maar ook voortdurend bedekt moet zijn [...] ‘Een vrouw die haar hoofd niet bedekt, kan zich net zo goed laten kaalknippen of kaalscheren. Maar omdat dat voor vrouwen een schande is, moet een vrouw haar hoofd bedekken.’ In het begin vereist hij dus simpelweg dat het hoofd niet bloot is: maar zoals hij doorgaat geeft hij zowel de voortzetting van deze regel te kennen, zeggend; ‘want dat is even schandelijk als met een kaalgeschoren hoofd,’ als het met alle zorg en toewijding bewaren. Want hij zei niet slechts bedekt, maar ‘overdekt,’ [οὐδὲ γὰρ καλύπτεσθαι, ἀλλα κατακαλύπτεσθαι]. Dat betekent dat ze zorgvuldig aan alle kanten wordt ingepakt. En door het tot een absurditeit te herleiden, doet hij een beroep op hun schaamte, door bij wijze van strenge berisping te zeggen, ‘Een vrouw die haar hoofd niet bedekt, kan zich net zo goed laten kaalknippen of kaalscheren.’ Alsof hij zei, ‘Als u de bedekking die door de wet van God is voorgeschreven wegwerpt, werp dan ook de bedekking weg die door de natuur is voorgeschreven.'” [2]
Zoals we kunnen zien uit het commentaar door de Hl. Johannes Chrysostomos werd er verwacht van alle vrouwen om bedekt te zijn niet alleen tijdens liturgische perioden van gebed, maar te alle tijde, want dit was hun eer en teken van autoriteit gegeven door onze Heer. De Hl. Augustinus van Hippo, de bekende Noord Afrikaanse hiërarch van de vijfde eeuw, vermeldt in Brief CCXLV [245] aan Possidus dat “zij die tot de wereld behoren ook moeten beschouwen hoe ze in deze dingen hun vrouwen kunnen behagen als ze echtgenoten zijn, hun echtgenoten als ze vrouwen zijn; met deze beperking, dat het zelfs bij getrouwde vrouwen niet betamelijk is hun haar te onthullen, aangezien de apostel de vrouwen gebiedt hun hoofd bedekt te houden.” [3]
Wat gebruikelijk is tussen deze heiligen en vele anderen is, wanneer ze over vrouwen spreken die hun hoofden versluieren, dat het niet alleen in verwijzing is naar hun liturgisch leven in de Kerk maar in alle aspecten van het dagelijks leven. In een ander voorbeeld, Didascalia Apostolorum, een weinig bekend maar oud document over Kerk Orde, was “oorspronkelijk samengesteld in Griekenland c. 230 in het noorden van Syrië,” schrijft de geleerde Gabriel Radle, “mogelijk door een bisschop, zinspeelt op enkele van dezelfde zorgen over het blootstellen van vrouwenlichamen, inclusief hun hoofden.” De auteur van Didascalia Apostolorum spoort vrouwen aan om hun haar niet “met de haarstijl van een hoer” te kleden, maar schrijft hen voor, “wanneer je op de straat loopt, bedek je hoofd met je mantel zodat je grote mooiheid verborgen wordt door je sluier.” [4] Tijdens deze oude tijden riepen de heiligen vrouwen op om zich te houden aan de apostolische traditie en zichzelf te versluieren terwijl ze door het dagelijks leven gingen; hoeveel meer zouden ze verwachten dat vrouwen hun hoofden volkomen bedekken in de aanwezigheid van Christus tijdens de Goddelijke Liturgie wanneer de priester de Heilige Geest neer roept en de verandering aan de Heilige Gaven teweeg brengt die ons eeuwig leven geeft? Het sluieren van Orthodox Christelijke vrouwen kan ook gezien worden in de gebeden van de Kerk. In wat “euchologion (εὐχολόγιον), of euchologie,” wordt genoemd, schrijft Radle, “het gebedenboek dat door bisschoppen en priesters wordt gebruikt voor publieke liturgieën en privé zegeningen” kan een gebed gevonden worden dat “het opbinden van het hoofd [haar] van een vrouw” wordt genoemd. [5] Deze manuscripten (zie Figuur I) met dit specifieke gebed verschijnen in verschillende euchologia van 8e eeuw Constantinopel tot 11e eeuw Palestina. Het gebed van het opbinden van het haar van een vrouw luidt:
Εὐχὴ εἰς τὸ ἀναδήσασθαι γυναῖκα:
Ὁ θεὸς ὁ ἐν προφήταις λαλήσας καὶ προκηρύξας τὸν φωτισμὸν τῆς γνώσεώς σου ἔσεσθαι ἐπ᾽ἐσχάτων γενεῶν πᾶσιν τοῖς ἔθνεσιν, ὁ μὴ θέλων τινὰ τῶν ἐκ τῶν χειρῶν σου πεπλασμένων ἀνθρώπων ἄμοιρον τῆς σωτηρίας, ὁ διὰ τοῦ σκεύους τῆς ἐκλογῆς σου Παύλου τοῦ ἀποστόλου ἐντειλάμενος πάντα εἰς δοξολογίαν ποιεῖν ἡμᾶς τὴν σήν, καὶ νόμους ἐκθέμενος δι᾽ αὐτοῦ τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἐν πίστει πολιτευσαμένοις ὁμοίως δὲ καὶ ταῖς γυναιξίν, ἵνα οἱ μὲν ἄνδρες ἀκατακαλύπτως τὴν κεφαλὴν προσφέρωσίν σοι αἶνον καὶ δόξαν τῷ ἁγίῳ ὀνόματί σου, αἱ δὲ τῇ πίστει σου καθωπλισμέναι γυναῖκες κατακεκαλυμμέναι τὴν κεφαλὴν μετὰ αἴδους καὶ σωφροσύνης κοσμῶσιν ἑαυτὰς ἐν ἔργοις ἀγαθοῖς, καὶ ὕμνους καὶ προσευχὰς προσάγωσιν τῇ δόξῃ σου· αὐτός, δέσποτα τῶν ἁπάντων, εὐλόγησον τὴν δούλην σου ταύτην καὶ κόσμησον τὴν αὐτῆς κεφαλὴν κόσμον τὸν ἐν σοὶ εὐάρεστον καὶ ἐράσμιον, εὐσχημοσύνην τε καὶ τιμὴν καὶ εὐπρέπειαν, ὅπως κατὰ τὰς ἐντολάς σου πολιτευσαμένη καὶ τὰ μέλη πρὸς σωφρονισμὸν παιδαγωγοῦσα, τύχῃ τῶν αἰωνίων σου ἀγαθῶν σὺν τῇ ἀναδηνούσῃ αὐτήν. Ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν μεθ᾽ οὗ σοὶ δόξα σὺν τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου πνεύματι νῦν καὶ ἀεί.
Gebed voor het opbinden van (het hoofd van) een vrouw:
"O God, u die door de profeten hebt gesproken en hebt verkondigd dat in de laatste generaties het licht van uw kennis voor alle naties zal zijn, u die wenst dat geen door uw handen geschapen mens verstoken blijft van redding, u die door de apostel Paulus , uw uitverkoren instrument, ons hebt bevolen alles te doen voor uw glorie, en door hem hebt u wetten ingesteld voor mannen en vrouwen die in het geloof leven, namelijk dat mannen uw heilige naam loven en prijzen met een onbedekt hoofd, terwijl vrouwen, volledig gewapend in uw geloof, het hoofd bedekken, zich tooien met goede werken en lofzangen en gebeden tot uw glorie brengen met bescheidenheid en soberheid; u, o meester van alle dingen, zegent deze dienaar van u en siert haar hoofd met een sieraad dat aanvaardbaar is en u behaagt, met gratie, evenals eer en fatsoen, zodat zij zich naar uw geboden gedraagt en de leden (van haar lichaam) opvoedt tot zelfbeheersing, zij uw eeuwige voordelen kan bereiken samen met degene die haar (hoofd) vastbindt. In Jezus Christus, onze Heer, met wie aan u de heerlijkheid toebehoort, samen met de alheilige, goede en levendmakende Geest, nu en altijd (en in de eeuwen der eeuwen). [6]
Over dit kerkgebruik zegt Gabriel Radle, “Het manuscript bewijs voorziet niet in enige indicatie wat betreft de bijzonderheden van de uitvoering van dit kerkgebruik, zoals de gelegenheid en omstandigheid waarvoor het bedoeld is. De manuscripten bevatten simpelweg de titel en tekst van het gebed (εὐχή). Deze conventie is typisch onder de eerste sacramentaria van zowel het Oosten als het Westen. Dit kerkboek was in de eerste plaats bedoeld om een bisschop of priester te voorzien van de woorden om uit te spreken tijdens een religieuze dienst, ons achterlatend om te hypothetiseren over de rituele aspecten die vanzelfsprekend zijn voor de schriftgeleerden en gebruikers van deze boeken. Ook al heeft geen geleerde een gedetailleerde studie van het kerkgebruik geprobeerd, hebben de weinigen die het hebben opgemerkt verschillende theorieën voorgesteld over de oorsprong en betekenis ervan.” [7] Terwijl we misschien niet precies weten wanneer en hoe dit gebed werd gebruikt, door het gebed met een Orthodoxe geest en binnen de context van de Orthodoxe Kerk te lezen kunnen we duidelijk zijn dat het sluieren van vrouwen gezegend was in een liturgische context. In aanvulling op de verschillende schriftelijke, patristische en historische onderzoeken die hierboven gepresenteerd zijn, laten we ook kijken naar de Orthodox Christelijke iconografie en zien wat de Kerk leert wat betreft het sluieren van Orthodox Christelijke vrouwen. Iconen zijn ramen in onze theologie en schilderen de heiligen die bij de troon van God staan en die we moeten navolgen. Zoals Vader Peter Heers keer op keer geciteerd kan worden, zeggend, “wij volgen de heiligen!” Als iemand kijkt naar bijna elke icoon van een vrouwelijke heilige, zullen we zien dat de heilige bijna altijd een soort sluier, kroon of beiden draagt, zoals in de voorbeelden van de Hl. Tamara van Georgië en andere rechtvaardige vrouwelijke monarchen. Merk op dat in de eerste icoon beneden (zie Figuur 2) al deze vrouwelijke heiligen hun hoofden bedekt hebben. In de icoon van de Synaxis van de Vrouwelijke Heiligen (zie Figuur 3), merk je opnieuw op dat allen hun hoofd bedekt hebben met de uitzondering van een paar, zoals de Hl. Maria van Egypte wiens kleding uiteenviel tijdens haar extreme periode van ascese en berouw in de woestijn waar ze alleen de mantel van de Hl. Zosimas had.
De laatste vraag voor Orthodox Christelijke vrouwen die dit lezen is om te vragen: wat zeggen de kloosters ons? Onze heilige kloosterlingen zijn ten slotte traditioneel degenen die het ware Orthodoxe geloof te allen tijde hooggehouden hebben door de geschiedenis van de Kerk, zelfs wanneer stormen woedden zowel binnenin de Kerk als van buitenuit. De kijk van de meerderheid van alle kloosters is dat vrouwen verplicht zijn om gesluierd te zijn tijdens een bezoek. Als dit standaard wordt geleerd door onze heilige kloosterlingen, zou dit dan niet in ons parochieleven moeten worden overgenomen?
De website van het Heilige Drieëenheids Klooster van de Russisch Orthodoxe Kerk Buiten Rusland bepaalt dat “Niemand die een korte broek draagt of onfatsoenlijk gekleed is mag het terrein van het klooster betreden. Vrouwen die wensen de kerk binnen te gaan wordt vriendelijk gevraagd een hoofdbedekking en een rok of jurk te dragen.” Het Heilige Drieëenheids Klooster houdt verschillende borden rond het pand als een goede herinnering voor de gelovigen (zie Figuur 4). [8] Het Hl. Antonios Klooster in Florence, Arizona, gesticht door Gerona Ephraïm van Philotheou en Arizona, bepaalt dat “Vrouwen vriendelijk wordt verzocht loszittende shirts met lange mouwen te dragen die de borst tot aan de hals volledig bedekken; lange rokken (of jurken) zonder diepe split; sjaals die het hoofd bedekken en onder de kin en om de hals gewikkeld zijn, zodat ook de hals bedekt is. Gelieve geen lippenstift gebruiken bij het vereren van iconen en het ontvangen van de Heilige Communie.” [9] Het Heilige Nektarios Grieks Orthodox Klooster in New York bepaalt dat “Vrouwen lange rokken, blouses met lange mouwen moeten dragen en hun hoofd met een sjaal moeten bedekken.” [10] Het Heilige Johannes de Voorloper Grieks Orthodox Klooster in Washington State bepaalt dat “Gasten fatsoenlijk gekleed moeten zijn; [...] vrouwen in lange mouwen, lange rokken en hoofdbedekkingen.” [11]
Het is onze plicht als Orthodoxe Christenen om gehoorzaam te volgen wat ons is gegeven door de Heilige Traditie. De Hl. Paulus schrijft aan de Kerk in Thessalonica: “Wees standvastig, broeders en zusters, en blijf bij de traditie waarin u door ons onderwezen bent, in woord of geschrift.” [12] Zonder twijfel is de traditie die aan ons is gegeven de traditie van Orthodox Christelijke vrouwen die zich in de kerk sluieren. Dit God-behagende gebruik is niet alleen in de Schriften henzelf, maar ook in de patristische getuige van de Kerk Vaders en in het historisch dossier van de Kerk gedurende haar bestaan. De Hl. Paulus, de Vaders van de Kerk en vrouwelijke heiligen spoorden ons door hun voorbeeld niet aan om ons vast te houden aan anti-Christelijke en modernistische tradities, concepten, ideologieën of politiek wat betreft het sluieren van vrouwen in de Orthodoxe Kerk. Het is tijd voor Orthodox Christelijke vrouwen om overal de mantel van de Heilige Traditie op te pakken en deze vrome traditie te omarmen voor hun verlossing en de verlossing van de vrouwen van de volgende generatie. Moge het voorbeeld van onze Alheilige Moeder Gods en Altijd-Maagd Maria en alle vrouwelijke heiligen de vaandeldragers zijn voor alle vrouwen in de Kerk vandaag.
Verwijzingen
[1]. I Korinthiërs 11:1-6, 10-11
[2]. Hl. Johannes Chrysostomos, “Hl. Chrysostomos: Homilieën over de Brief van de Heilige Paulus aan de Korinthiërs: Homilie XXVI,” Nicene & Post Nicene Fathers (Peabody: Hendrickson Publications, 1990), 149.
[3]. Hl. Augustinus van Hippo, “Brief CCXLV,” Nicene & Post Nicene Fathers (Peabody: Hendrickson Publications, 1990), 588.
[4]. Gabriel Radle, “Het Sluieren van Vrouwen in Byzantium: Liturgie, Haar en Identiteit in een Middeleeuws Overgangsritueel,” Speculum 94, nummer 4. (Oktober 2019):17.
[5]. Ibid, 3.
[6]. Ibid, 5-6.
[7]. Ibid, 6.
[8]. “Visitor Info,” Holy Trinity Monastery Russian Orthodox Monastery, accessed August 23rd, 2022, https://jordanville.org/visitorinfo
[9]. “Daily Visitors Guide: What to Wear,” St. Anthony’s Greek Orthodox Monastery, accessed August 23rd, 2022, https://stanthonysmonastery.org/pages/day-visitors…
[10]. “Visiting Hours and Dress Code,” St. Nektarios Greek Orthodox Monastery, accessed August 23rd, 2022, https://www.stnektariosmonastery.org/en/visitingho…
[11]. “Visitor Information: On the Grounds,” St John the Forerunner Orthodox Monastery, accessed August 23rd, 2022, https://stjohnmonastery.org/visitor-information
[12]. 2 Thessalonicenzen 2:15, NBV21
Comments